قلعه قهقهه در دهستان یافت از بخش هوراند شهرستان اهر، نزدیك روستای گنجویه و قره آغاجلو بوده و در فاصله 75 کیلومتری شمال مشکین شهر (استان اردبیل) قرار دارد
قلعه قهقهه در منطقه قره داغ و با ارتفاع تقریبی 2500 متر از سطح دریا، دیوارهای بلند طبیعی و در میان صخره‌ها واقع شده است. دور تا دور قلعه پرتگاه خطرناک و عمودی شکل طبیعی بوده، که گویی به دست بشر صخره‌ها پیرایش یافته است. وقایع و حوادثی که مورخین در مورد قلعه قهقهه ذکر کرده اند بیش‌تر مربوط به دوران صفویه است اما این بدان معنی نیست که این قلعه در دوره صفویه ساخته شده است. طبق تحقیقات باستان شناسی به عمل آمده استقرار در این قلعه به دوران قبل از اسلام می رسد. در زمان بابك و صفویه از اهمیت به سزایی برخوردار بوده و سال‌ها به عنوان خزانه سلطنتی و مهم‌ترین زندان مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین این قلعه در عصر شاه طهماسب اول صفوی، یكی از پر رونق‌ترین اعصار خود را گذرانده است
این قلعه تبعیدگاه مجرمان سیاسی و به عنوان زندانی مهم در عصر صفویان مورد استفاده قرار می‌گرفته است. ازمعروف‌ترین زندانیان این قلعه، القاص میرزا، اسماعیل میرزا (شاه اسماعیل دوم)، سام‌میرزا (برادر شاه طهماسب) و خان احمد گیلانی (حاكم گیلان) را می‌توان نام برد. شاید هیچ یك از پادشاهان صفوی، به اندازه شاه طهماسب از این قلعه استفاده نبرده باشد. شاه‌طهماسب نیز هم‌چون سایر حكام ایران، فردی مستبد و خودكامه بود، به طوری كه‌هیچ‌گونه مخالفت یا خیره‌سری را تحمل نمی‌كرد و هر كس را به كوچك‌ترین سوءظن‌ّ وسوءتفاهمی گرفته و كشته یا راهی قلعه مخوف قهقهه می‌كرد. وی حتی از كشته وزندانی كردن بستگان خود ابایی نداشت، به‌طوری كه القاص‌میرزا، سام‌میرزا، بهرام‌میرزا و حتی فرزند خود اسماعیل میرزا را به بهانه‌های واهی، راهی زندان قهقهه نمود. از دیگر كسانی كه به امر شاه طهماسب در بند قهقهه گرفتار آمد، باید از خان احمد گیلانی نام برد كه به دلیل سركشی و طغیان به قهقهه فرستاده شد. وجه تسمیه قلعه قهقهه از نظر لغوی قهقهه به معنای آواز بلند در خنده و نیز به معنای آواز كبك می‌باشد، چنانكه حافظ می‌گوید: دیدی آن قهقهه كبك خرامان حافظ كه ز سرپنجه شاهین قضا غافل بود قهقهه، احتمالا نام برخی از مكان‌های دیگری نیز بوده است، چنان كه دهی از دهستان میان ولایت حومه شهر مشهد نیز به همین نام است. در كتاب تاریخ گیلان اثر ملاعبداللّه فومنی گیلانی، از این قلعه به‌عنوان قلعه ماران یاد شده است. وی می‌نویسد: « . . . و آن قلعه را، قلعه ماران نیز می‌گفتند. وجه تسمیه آن‌كه هر زندانی را كه بدان قلعه می‌فرستادند، ماری عظیم‌الجثه و قویم‌الخلقه، از دیوار آن حصار بیرون آمده آن شخص را به نیش زهرآلوده، از پای در آورده، شربت فوات چشانیدی.» این قلعه را کهندژ (قلعه قدیمی) نیز گفته اند
قلعه قهقهه هم‌چون سایر قلاع ایران، دارای خصوصیات و ویژگی‌هایی است كه از بسیاری جنبه‌ها چون قرار گرفتن بر ارتفاع كوهی بلند، مصالح به كار برده شده در ساخت‌قلعه و مانند آن، مشابهت زیادی با قلعه‌های دیگر دارد. یگانه تفاوت عمده این قلعه ـ كه‌آن را از سایر قلاع متمایز می‌كند ـ استواری و تسخیرناپذیری آن بوده است، كه این‌موضوع از چشم پادشاهان صفوی دور نمانده و همواره با بهره‌برداری از این مزیت فوق‌العاده قلعه، از آن هم‌چون دژی تسخیرناپذیر در جهت رسیدن به آمال و اهداف خود سود جسته‌اند، چنانكه مؤلف تاریخ عالم آرای عباسی در این‌باره می‌نویسد: «هیچ پادشاه ذی‌شوكت، كمند همت بر كنگره تسخیر آن حصن بلند اركان نینداخته و آرزوی گرفتن آن‌عالی‌بنیان در مخیله هیچ یك از سلاطین كشورگیر صورت نبسته.» راه ورودی این قلعه از ضلع شمالی آن می باشد که به عنوان یک قلعه نظامی مطرح بوده است. قلعه قهقهه از سه حصار متداخل و حصارها بر تعیین حدود قلعه جهت تشكیل دیواره های سنگی كوه تعبیه شده است. طوری‌ست كه قلعه بر كوه استوار است و عبور به قلعه را دشوار می نماید. هر حصار دارای دروازه است و حصار اصلی آن دارای 4 برج بوده و دروازه آن دو برج 5 ضلعی با طاق هلالی بعداز دروازه راهروی درازی به اتاق هلالی دارد. زندان قلعه فضایی است در بدنه بالایی كوه كه 3 قسمت آن به پرتگاه و به سوی دره ای 80 متری است . قلعه دارای 5 استخر است و دیده بانی 8 ضلعی در شمال غرب با برج 8 ضلعی دارد
از سال 1380 با همت مدیران میراث فرهنگی استان و میراث فرهنگی شهرستان در جهت احیاء و مرمت قلعه گام‌های موثری برداشته شده که اصلاح مسیر صعود به قلعه و مرمت سردر ورودی آن، از جمله این اقدامات اساسی و حفاظتی است. کاوش های باستان شناختی قلعه جهت دسترسی به پلان تاسیسات درون قلعه و مرمت برج ها و باروهای دفاعی آن از جمله برنامه های آتی میراث فرهنگی است. همچنین این قلعه تحت شماره 6192 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است
برچسب ها
مکانهای تفریحی اردبیل
جاذبه های دیدنی اردبیل
جاهای دیدنی اردبیل
قله ساوالان
قلعه قهقهه
قلعه قهقهه در شهرستان اهر
قلعه قهقهه اردبیل
قلعه قهقهه در اردبیل