شهر ارجان که ارغان هم گفته می شد در حدود سه کیلومتری دامنه ی کوه بدیل واقع بود و از شمال به رود خانه تاب و از مشرق و جنوب و مغرب به دشت ارجان محدود بود

برای این که شهر ارجان بتواند جمعیتر در حدود یکصد هزار نفر را در خود جای دهد زمینی به مساحت قریب نه یک هزار هکتار را اشغال کرده بود. نوع زمین شهر سنگلاخی و سخت و ارتفاع سطح آن از بستر رودخانه تاب در حدود پانزده متر بوده است. در سمت شمال آن چهار نهر عظیم احداث نموده بودند که پس از عبور از شهر به مصرف آبیاری باغات و مزارع آن می رسیده. ناصر خسرو قبادیانی که در سال 443 هجری به ارجان مسافرت نموده می نویسد « چهار جوی عظیم بریده اند و آب از میان شهر به در برده که خرج بسیار کرده اند و شهر بگذرانیده و به آخر شهر بر آن باغ ها و بستان ها ساخته نخل و زیتون و نارنج و ترنج بسیار باشد » این چهار نهر که آقای قبادیانی خود آن را دیده و فعلاً هم آثار هر چهار نهر پیداست چون در قسمتهای شمالی شهر بستر آنها از سطح زمین پایین تر بوده و برای خانه ها و باغات محله بکان قابل استفاده نبوده است لذا یک رشته قنات دیگر که سرآب آن از تنگ تکاب شروع شده و قسمت های زیادی از آن از سنگ یک پارچه عبور می نماید برای بخش شمالی احداث کرده بودند که از قنات های نامی عصر خود بود. این رشته قنات دارای 366 حلقه چاه است که فاصله ی بین هر چاه در حدود 25 متر و عمق چاه ها از سطح زمین تا بستر قنات از 5/1 متر شروع شده تا چاه های معروف به ستاره ای که عمق آنها به 37 متر می رسد. طول قنات از اولین چاه تا آخرین چاه 9150 متر است که 300 متر آن از سنگ عبور نموده و از آخرین چاه تا سرآب در حدود 2000 متر از آن سنگ بری شده است. نوع سنگ هایی که در مسیر این قنات قرار دارند قسمتی ماسه ای و قسمت دیگر خارا می باشد؛ و این رشته قنات همان است که سال که پس از خرابی ارجان دز سال 1230 میرزامنصورخان آن را تنقیه و به ارضی منصوریه اختصاص داد و فعلاً معمور و مورد استفاده ی زارعین منصوریه می باشد. می گویند این قنات را قباد بن فیروز ساسانی ساخته است و بر جبهه آن بر سنگی نام قباد نوشته بود. تاریخ بنای این قنات که از دوره ی ساسانی است از چهار نهر سابق الزکر که مربوط به دوره ی اسلامی است قدیمی تر می باشد

شهر ارجان دارای شش دروازه بوده به نام های دروازه اهواز، دروازه ری شهر، دروازه شیراز، دروازه میدان، دروازه کیالین ( کیل کنندگان )، دروازه رصافه ( سنگ فرش ). محل دروازه رصافه در راه مال رو فعلی بهبهان به قدمگاه امام رضا واقع است و آثارش تا کنون پیدا است. سطح الن دروازه به طول 20 گام و عرض آن 12 گام با قلوه سنگ و گچ مفروش استو در وجه تسمیه آن به رصافه به همین مناسبت می باشد و تا به امروز اهل محل آن را دروازه ارجان گویند. محل پنج دروازه دیگر به علت انهدام شهر و گذشت زمان معلوم نیست

خانه شاه که تا امروز خرابه های آن با سرای ملک معروف است در جنوب شرقی شهر واقع بوده و از مشرق و شمال و مغرب متصل به شهر و از جنوب به باغات نارنج اتصال داشته است و فعلاً زمین های آن باغات به مساحت 30 هکتار به نارنجستان معروف است و بازار که اهل محل هنوز هم خرابه هایش را بازار ارجان گویند در شمال شرقی خانه شاه بوده و مسجد جامع که مورخین آن را از بناهای حجاج نوشته اند در پهلوی بازار واقع بوده.

مقدسیدر این باره می نویسد:  مسجد جامع آن بسیار آباد و در پهلوی بازار است و منار مسجد آن بلند و ظریف است. بنای خانه ها از سنگ می باشد و بازار بزاران آن مانند بازار سجستان درهایی دارد که در شب بسته می شود و آنها را چهار در است مقابل یکدیگر و بازار گندم فروشانش قشنگ است و زنان هیچ شهری به خوشگلی زن های آن نیست

مؤلف فتوح البلدان در صفحه ی 266 می نویسد:  حجاج، حکم بن نهیک هجیمی را از ولایت فارس بر گرفت و بر کرمان گمارد، حکم مسجد ارجان و دارالاماره آن را بنا کرد

بزرگ ترین تل از اتلال شهر ارجان در شمال غربی واقع و آن را تل همایون یا تل حومه گویند. سطح قاعده این تل در حدود 6 هکتار و در حال حاضر سطح جانبی آن به تنهایی نسق زراعتی یک خیش دیم کار است. در جلو تل هایون محوطه ای است موسوم به پولاروان و در جنوب پولاروان رهگذری است که دروازه نام دارد و احتمالاً یکی از شش دروازه شهر ارجان باشد

برچسب ها

• شهر ارجان بهبهان

• ارغان

• شهر ارجان

• شهر ارجان خوزستان

• شهر ارجان در خوزستان

مطالب مرتبط